Pangajaran 1
Merankeun Drama
Baca naskah drama di
handap, tapi saméméhna tangtukeun heula nu nyekel peranna. Lamun geus
kacangkem, pék ragakeun di hareupeun babaturan di kelas.
BATU ASAHAN KEUR SAHA?
Karya Wahyu Wibisana
MAHASISWA NYAMPEURKEUN LÉNGSÉR, BADÉGA JEUNG SI KABAYAN.
Mahasiswa :
Punten.
Daramel naon ieu téh?
Badéga :
Rampés.
Ieu
kuring tiluan keur badami.
Léngsér :
Bagéa sumping
nu
anyar panggih
hampura
kuring
ngomong
ku kawih
dipirig
gending
tartib
tur rintih
Si Kabayan :
Lain keur badami, keur tinghaluleng.
Éta
nu duaan.
Mahasiswa :
Abdi terang, da ti tadi parantos ngupingkeun.
Mang
Kabayan naros ka Mang Léngsér jeung ka Mang Badéga, nya?
Si Kabayan :
Enya.
Naha
biasa, tapi meureun disangkana tatarucingan, da mani uleng mikiran
pijawabeunana.
Léngsér : Tadi anjeun téh geus
nanya.
naha
kapaksa,
kuring
néangan asahan,
piwarang
Raja,
enya
indit dipiwarang,
lain
kahayang sorangan.
Najan
kitu bongan kuring,
Léngsér
nagara,
boga
pancén anu pasti,
bakti
ka raja,
jadi
indit teu kapaksa,
tapi
darma wajib téa.
Si Kabayan :
Kuring gé indit lantaran mitoha. Tapi kuring mah néangan asahan téh rék meunang
rék henteu. Kuma kuring. Ari aranjeun néangan kudu meunang, nya?
Badéga :
Enya kuring mah.
Éta
barang anu ditéangan kudu kapanggih.
Kudu
kabawa.
Kudu
dipasrahkeun ka dunungan kuring.
Léngsér :
Anjeun mah jalma merdéka,
jeroning
hirup,
tapi
naha cukup éta,
keur
geusan hirup
hirup
kumbuh reujeung batur,
loba
atar loba atur
Si Kabayan :
Heu!
Naon
loba atar loba atur?
Léngsér :
Atar ngéléhan sorangan,
da
ngarangan,
ngaragangan
batur urang
keur
sauuyunan,
atur
aturaning hirup
salamet
lantaran guyub.
Si Kabayan :
Ah, teu ngarti kuring mah.
Lain
belet, tapi teu asup kana pikiran sorangan.
Lantaran
lain kitu.
Badéga :
Ah, teu ngarti kuring mah.
Lain
belet, tapi teu asup kana pikiran sorangan.
Lantaran
lain kitu.
Badéga :
ari ceuk anjeun kumaha?
Cik,
pok nyarita ambéh tétéla kumaha bédana.
Si Kabayan :
Béda, embé jeung kuda!
Kuda
mah ngahieum jeung sok dititah ku dununganana, sina narik padati, jadi kuda
umbal.
Ari
embé mah ngabérélé jeung tara dititah nanaon.
Bau
badot ceuk batur, da ceuk embé mah teu nanaon.
Kitu
tah.
Kuring
embé, aranjeun kuda.
Jadi
bé-da, béda.
Mahasiswa :
Leres bénten.
Nanging
ké, urang wangsulan deui kana pamaksadan sadayana.
Ieu
téh tiluan nuju milarian batu asahan, sanés?
Badéga :
Teu pindo catur, kuring ka dieu rék néangan batu asahan.
Rék
dibeuli, kitu pamundut ti dunungan.
(NGOMONG
SORANGAN)
Sanajan
upama geus dibikeun éta batu asahan, pasti dunungan aing beuki beunghar, ari
aing .....?
Léngsér :
Nya kitu pisan,
néangan
asahan.
(NGOMONG
SORANGAN)
Sanajan
nyaho keur Ki Logojo, hiji satria arék perlaya.
Mahasiswa :
Mang Kabayan sami deuih?
Si Kabayan :
Sarua néangan mah, tapi kuring mah asal bisa neuleu wungkul.
Euweuh,
teu naon sababna nu matak anjeun keur ditéangan?
Mahasiswa :
Gaduh, nanging ......
(MANÉHNA
NYOKOT BATU ASAHAN TULUY DIBIKEUN KA NU LALAJO)
Éta
batu asahan parantos diical ka nu lalajo
Badéga :
Lalajo naon?
Mahasiswa :
Lalajo urang
Si Kabayan :
(SEURI)
Heuheuy,
hirup mah ulah lalajo jeung dilalajoan, nya euy.
Léngsér :
Euleung euy euleung,
hirup
mah da silihjeueung,
euleung
euy euleung,
tamaha
urang keur reujeung.
KANGJENG RAJA NGADEG DINA BANGBARUNG KARATON, PANGETOKAN GEUS DISADIAKEUN,
SATRIA ARÉK DITUGEL JANGGA, LOGOJO GEUS NGAJEGA, TAPI TEU NYEKEL BEDOG, PUTRI
NYUUH KA EMBAN. KATÉMBONG OGÉ SUDAGAR SURA-SEURI PINUH PANGHAREPAN. ARI DI IMAH
SI KABAYAN, NYI ITOK NGAJANTENG BANGUN NU KEUHEUL DUMÉH SI KABAYAN CAN DATANG
KÉNÉH BAÉ.
Sora Kabéh :
Mana, mana batu asahan Cihea?
Kadieukeun!
Sora ti Karaton :
Demi kawasana Raja, Raja!
Sora ti Imah Sudagar : Demi tambahna rajakaya, Rajakaya!
Sora ti Imah Si Kabayan : Rajét haté aing mah, da dikakaya ku sia!
Mahasiswa :
(KA NU LALAJO)
Kadangu
ku sadayana.
Aya
sora Friedrich Wilhelm Nietzshe. Aya sora liberalisme klasik. Sareng, aya sora
Si Kabayan.
Batu
Asahan kagungan, sumangga badé dipasrahkeun atanapi badé diical ka saha? Leres,
alam dunya teu karaos muter, nanging pikiran urang sadaya ayeuna karaos pisan
muterna.
Nyungsi Harti 
Maham Eusi Drama
Pikeun maham eusi bacaan di luhur, pék jawab ieu pananya di handap!
1)
Saha nu ngomongna bari dipirig kawih jeung gending?
2)
Ari Si Kabayan néangan batu asahanna keur naon?
3)
Ceuk Si Kabayan hirup mah ulah lalajo jeung dilalajoan, nya euy!
Numutkeun hidep naon maksudna kekecapan Si
Kabayan kitu petana!
4)
Saha ari tokoh utama dina drama nu judulna “Batu Asahan Keur Saha” téh?
5)
Kira-kira naon patalina antara aya sora Friedrich Wilhelm Nietzshe, aya
sora liberalisme klasik, Sareng, aya sora Si Kabayan dina éta carita drama téh?
Pedaran Ngeunaan Drama
CARITA DRAMA
Drama téh nyaéta carita atawa lalakon nu
diwujudkeun dina wangun pagelaran pikeun dipintonkeun. Garapan utama drama mah
nyaéta ayana naskah nu jadi dadasar pintonan drama. Tapi aya ogé karangan drama
nu ngan wungkul diajangkeun pikeun bacaeun disebutna closet drama. Sok sanajan dina genre sastra Sunda mah nepi ka
kiwari can kasabit-sabit.
Karangan drama mibanda ciri-ciri; ngagunakeun kalimah langsung, palakuna
leuwih ti saurang, gelarna paguneman mangrupa omongan palaku nu silihtépas,
naskah drama biasana dibagi kana sababaraha babak atawa adegan.
Nepi ka kiwari gelarna drama di tatar Sunda geus aya deui drama dina wangun
séjén nyaéta monolog nu mangrupa omongan hiji jalma, padahal geus ti mimiti
dipikawanoh nu disebut drama suara atawa gending karesmén nyaéta drama nu
dialog-dialogna ditembangkeun atawa dikawihkeun. Jadi parapamaén kudu bisa
tembang atawa kawih, dina genre sastra séjén mah meureun disebutna téh kabarét.
Kiwari drama di tatar Sunda ogé aya nu disebut drama modérn atawa téater,
nu umumna ngalalakonkeun kalakuan manusa sacara réalistis. Sedengkeun ari
sandiwara mah kaasup drama lisan, hartina drama nu teu maké naskah. Biasana
ngalalakonkeun carita wayang, roman, babad, jeung desik (lalakon ti nagara
Arab, saperti carita Amir Hamzah).
Téater téh nyaéta drama nu mangrupa pintonan lalakon dina panggung sarta
mibanda opat fungsi, di antarana:
1.
Wahana ritual sabab awalna mah gunana pikeun kagiatan ritual, kaagamaan,
jeung sakral.
2.
Alat hiburan, sabab téater dipaké panglipur kalbu, ngaleungitkeun kasumpek
haté.
3.
Pintonan, sabab mangrupa pintonan hasil karya sastra.
4.
Kedaling (éksprési), jadi ku ayana téater jalma bisa ngedalkeun eusi haté,
pikiran, jeung rasana ka jalma lian ku cara ngaragakeun atawa metakeun
peran-peran nu tangtu.
Salian ti kitu, téater bisa pikeun ngébréhkeun rupa-rupa unsur-unsur
saperti a) lalakon (naskah drama), b) pamaén, c) sutradara, d) pagelaran, e)
kru produser (production crew), f)
properti, g) nu lalajo (nongton).
Sangkan bisa akting nu alus
Palebah dieu tangtuna hidep kudu bisa akting nu alus pikeun diajar drama
dina pangajaran basa Sunda, sok komo mun seug hidep boga karep jadi aktor nu
kaconcara siga sélébriti. Ku kituna aya sababaraha dadasar pikeun padoman
akting pikeun aktor nu alus, di antarana:
1.
Pamolah teu kaku, teu dijieun-jieun (overacting),
2.
Guneman (dialog) teu dijieun-jieun,
3.
Ucapan (vokal) kudu écés,
4.
Gambaran watek (karakterisasi) kudu kajiwaan,
5.
Pasemon jeung rindat (éksprési beungeut) kudu wajar tur ngayakinkeun,
6.
Bisa ngamangpaatkeun sakumna situasi pentas jeung properti,
7.
Paham kana sababaraha hal, diantarana
a. kudu boga sadar kana ayana
wangun,
b. latihan maca,
c. ngawasa sarana pentas,
d. watek salaku motivasi pikeun
plot,
e. bobot peran, jeung
f.
madukeun kesan sacara gembleng.
Latihan ngaragakeun (maén peran)
Saméméh hidep prung merankeun drama, tangtuna waé kudu aya heula prosés
pikeun ngahontal akting nu alus téa. Hartina hidep kudu ngawasa sababaraha
téhnik ngaragakeun (maén peran/pemeranan), di antarana:
1.
Téhnik muncul nyaéta cara midang di panggung merankeun tokoh carita,
kaayaan awak, tipe watek, sikep, gerak awak (gesture), jeung umur nu
diperankeun.
2.
Téhnik ngeusian nyaéta cara pamaén merankeun drama bari ngajiwaan peran
katut eusi caritana.
3.
Téhnik mekarkeun nyaéta cara pamaén midangkeun drama sangkan hirup nepi ka
karasa tur katingali siga enya-enya kajadian.
4.
Téhnik nyusun klimaks nyaéta cara nyuguhkeun puncak carita nepi ka nu
lalajo ngarasa kahudang rasana (bungah, sedih, gereget, jsté).
5.
Téhnik méré tekenan nyaéta cara pamaén midangkeun carita ku cara nekenkeun
babagian carita nu dianggap penting ku sora nu bedas, ngagorowok, jsté.
6.
Téhnik méré témpo nyaéta cara pamaén ngucapkeun dialog, naha gancang atawa
anca, jsté.
7.
Téhnik wirahma maén nyaéta cara pamaén ngedalkeun dialog ku wirahma nu
keuna, iraha sorana naék jeung iraha sorana turun.
8.
Gaya maén nyaéta cara pamaén nu mangrupa aprésiasi kana naskah nu rék
diperankeun.
9.
Téhnik méré ajén (bobot) nyaéta cara pamaén ngajénan atawa meunteun alus
goréngna carita.
Sangkan hidep nambahan pangaweruh ngeunaan drama, pikeun ngagampangkeun
nyangkem drama, hususna dina merankeun drama mah hidep bisa waé ku cara apal
heula kana unsur-unsur drama nyaéta:
1.
Téma nyaéta poko pikiran nu aya dina eusi carita. Jadi hidep bakal bisa
ngayahokeun lalakon drama naon nu bakal dipintonkeun sabada maca atawa
ngalalajoan éta lalakon tepi ka tamat. Patali jeung eusi carita atawa lalakon
tadi, téma drama bisa dipasing-pasing deui jadi drama komédi, drama tragédi,
jeung mélodrama.
a. Drama komédi nyaéta asalna
tina istilah komédi nu dipaké pikeun drama nu pungkasan caritana kabagjaan
pikeun palaku utama (happy ending).
b. Drama tragédi nyaéta drama
nu midangkeun adegan-adegan nu penting tur serieun sarta nu balukarna cilaka,
sedih, asor, kaniaya pikeun palaku utama.
c. Mélodrama nyaéta mimitina
mah istilah mélodrama téh dipaké pikeun sakur pagelaran nu dipirig ku musik,
kaasup opera. Kiwari mah dipaké pikeun drama nu réréana ngolah konflik batin,
ngolah adegan nu ngagambarkeun gerak galura aworna rasa.
2.
Palaku atawa “penokohan” dina drama téh ngaran-ngaran jalma katut pasipatan
nu ngalalakon dina carita drama. Patali jeung kalungguhan dina carita drama,
palaku bisa dibagi jadi tilu rupa, nyaéta
a. Palaku utama nyaéta palaku
nu nyekel peran utama dina carita ti awal nepi ka ahir, biasana ogé disebut
palaku protagonis.
b. Palaku pangbantu atawa
pameran pangbantu nyaéta palaku nu peranna mantuan, marengan atawa jadi lawan
pameran utama, biasana ogé disebut palaku antagonis.
c. Palaku panambah biasa ogé
disebut palaku figuran nyaéta palaku nu teu pati penting peranna, upama
dibanding jeung palaku utama katut palaku pangbantu.
3.
Latar téh aya dua rupa nyaéta latar tempat jeung latar waktu. Latar tempat
nu nuduhkeun di mana éta kajadian téh lumangsungna. Ari latar waktu mah nu
nuduhkeun iraha éta kajadian téh lumangsungna.
4.
Alur, galur atawa plot nyaéta rakitan rupaning kajadian nepi ka ngawujud
jadi leunjeuran carita.
5.
Amanat nyaéta pesen nu hayang ditepikeun ku pangarang ka nu maca atawa ka
nu lalajo dina pintonan drama.
6.
Dialog atawa paguneman nyaéta wangun poko dina drama. Sabab dina drama mah
nu jadi utama dina karangan drama téh apan tulisan dina wangun paguneman atawa
dialog.
7.
Prolog nyaéta pangjajap kana carita drama nu ditepikeun saméméh lumangsungna
carita drama dipintonkeun. Eusina mah diantarana katerangan ngeunaan tempat
jeung waktu, ringkesan carita, jsb.
8.
Épilog nyaéta bagian pamungkas dina lalakon, nu eusina méré koméntar nu
leuwih jauh ngeunaan ahir carita, dialog nu diucapkeun ku salahsaurang aktor ka
parapanongton dina ahir pagelaran carita drama.
Ieu di handap aya sababaraha naskah drama Sunda jeung pangarangna nu kungsi
dipagelarkeun:
1.
“Batu Asahan Keur Saha? Beunang Wahyu Wibisana.
2.
“Tonggérét Banén” beunang Wahyu Wibisana.
3.
“Sirung Pajajaran” beunang Yoséph Iskandar.
4.
“Tanjeur Pajajaran” beunang Yoséph Iskandar.
5.
“Maharaja Prabu Siliwangi” beunang Yoséph Iskandar.
6.
“Raja Wales” beunang R. Hidayat Suryalaga.
7.
“Pundén-pundén nu Rarempag” beunang R. Hidayat Suryalaga.
8.
“Masyitoh” beunang Ajip Rosidi.
9.
“Rajapati” beunang Ahmad Bakri.
10. “Juag Toéd” beunang Yoséph
Iskandar.
11. “Dalem Cuké” beunang Yoséph
Iskandar.
12. “Sémah” beunang Yoséph
Iskandar.
13. “Sangkuriang” beunang Utuy
Tatang Sontani.
Naskah gending karesmén jeung pangarangna, diantarana:
1.
“Ruhak Pajajaran” beunang R.A.F.
2.
“Yaomal Kiyamah” beunag R.A.F.
3.
“Mundinglaya Saba Langit” beunang Wahyu Wibisana.
4.
“Galunggung Ngadeg Tumenggung” beunang Wahyu Wibisana.
5.
“Sarkam-Sarkim” beunang R. Machyar Anggakusumah.
6.
“Babad Cikundul” beunang R. Méméd Sastrahadiprawira.
7.
“Si Kabayan” beunang Mang Koko Koswara.
8.
“Si Ujang jeung Doraémon” beunang Wahyu Wibisana.
9.
“Geber-geber Hihid Aing” beunang Wahyu Wibisana.
10. “Purbasari Ayu Wangi”
beunang R. Hidayat Suryalaga.
11. “Pahlawan Samudra” beunang
Mang Koko Koswara.
Larapkeun kana kalimah nu
merenah kecap-kecap di handap!
1.
akting
.......................................................................................................................................
2.
sutradara
.......................................................................................................................................
3.
panggung
.......................................................................................................................................
4.
lalajo
.......................................................................................................................................
5.
alur
.......................................................................................................................................
6.
paguneman/dialog
.......................................................................................................................................
7.
gesture
.......................................................................................................................................
8.
babak/adegan
.......................................................................................................................................
9.
pasemon
.......................................................................................................................................
10.
properti
.......................................................................................................................................
Pilih salah sahiji
jawaban nu pangbenerna!
1.
Karangan sastra winangun dialog anu dipidangkeun caritana
atawa lalakonna, ngagunakeun dialog atawa obrolan di anatara tokoh-tokohna
disebut …
A. Longsér D.
Carita Drama
B. Sandiwara E.
Gending Karesmén
C. Wangkongan
2.
Drama nu judulna “Tukang Asahan” beunang karangan saha …
A. Ahmad Bakri D.
Wahyu Wibisana
B. Éddi Tarmidi E.
R. Hidayat Suryalaga
C. Téddy AN Muhatadi
3.
Drama nu judulna “Pasaran” beunang karangan saha …
A. Ahmad Bakri D.
Wahyu Wibisana
B. Éddi Tarmidi E.
R. Hidayat Suryalaga
C. Téddy
AN Muhatadi
4.
Drama nu judulna “Raja Wales” beunang karangan
saha …
A. Ahmad Bakri D. R.
Hidayat Suryalaga
B. Éddi Tarmidi E. Wahyu
Wibisana
C. Téddy AN Muhatadi
5.
Gending Karesmén nu judulna “Yaomal Qiamah” beunang karangan
saha …
A. Rd.
Kartabrata D.
D. Suriasaputra
B. R.A.F. E.
R. Hidayat Suryalaga
C. M.A.
Salmun
6.
Gending Karesmén nu judulna “Pahlawan Samudra” beunang
karangan saha…
A. Mang
Koko Koswara D.
Wahyu Wibisana
B. R.
Machyar Anggakusumah E.
R. Hidayat Suryalaga
C. R.
Méméd Sastrahadiprawira
7.
Bagian pamungkas dina lalakon, nu
eusina méré koméntar nu leuwih jauh ngeunaan ahir carita, dialog nu diucapkeun
ku salahsaurang aktor ka parapanongton dina ahir pagelaran carita drama disebut
naon ...
A. épilog D.
alur atawa galur
B. dialog E.
amanat
C. prolog
8.
Nu dimaksud prolog dina drama nyaéta ...
A. Bagian pamungkas dina
lalakon D. rakitan
rupaning kajadian
B. Pangjajap kana carita
drama E. pesen
nu rék ditepikeun ku pangarang
C. Wangun poko dina drama
9.
Kaasup téhnik naon cara pamaén merankeun drama bari ngajiwaan peran katut
eusi caritana dina raraga latihan ngaragakeun drama téh?
A. téhnik ngeusian D.
téhnik klimaks
B. téhnik mekarkeun E.
téhnik wirahma
C. téhnik muncul
10. Disebut karangan drama naon
nu ngan diajangkeun pikeun bacaeun wungkul?
A. gending karesmén D. monolog
B. téater E.
closet drama
C. longsér
Tidak ada komentar:
Posting Komentar